"Vrouwen kunnen er wel voor kiezen om uit
de kleren te gaan op de cover van een mannentijdschrift, maar blijkbaar
niet om hun haar te bedekken. Tamelijk vreemd, toch'', zegt antropologe
Bambi Ceuppens. Zij mist de stem van de vrouwen in het hoofddoekendebat,
waarin ze seksistische en racistische ondertonen ontwaart.
"DISCUSSIE DRAAIT NIET ROND GODSDIENST, MAAR ROND SEKSUALITEIT EN
RACISME"
"De politici hebben het over de hoofddoek als religieus symbool. Als dat
werkelijk zo zou zijn, dan zou er een breed maatschappelijk debat zijn
over allerlei religieuze symbolen, van de tulband van de Sikhs tot de
pruik die joodse vrouwen dragen. Dit is geen makkelijk debat. De
uitkomst is bijna dat je een aantal gebouwen moet afbreken - in het
stadhuis van Brussel struikel je over de christelijke symbolen - maar ik
denk niet dat iemand die bedoeling heeft'', zegt Ceuppens, onderzoekster
aan de KULeuven.
"Dat het debat wordt gereduceerd tot de hoofddoek die islamvrouwen
dragen, is veelzeggend. Het gaat niet alleen over religie, maar ook in
grote mate over seksualiteit. De hoofddoek wordt beschouwd als een
seksueel eerder dan als een religieus symbool.''
- Men wil moslimsmeisjes bevrijden van de druk er minder
aantrekkelijk uit te zien.
Als het werkelijk daarom ging, dan zou de discussie ook draaien om de
bevrijding van orthodoxe joodse vrouwen.
En die druk ... Blijkbaar kunnen vrouwen er wel zelf voor kiezen om zich
te prostitueren of om uit de kleren te gaan op de cover van een
mannentijdschrift, maar ze kunnen er niet zelf voor kiezen om hun haar
te bedekken. Dat zou altijd onder druk gebeuren. Tamelijk vreemd, toch.
Ik sluit niet uit dat vrouwen onder druk worden gezet om een hoofddoek
te dragen. Ik sluit ook niet uit dat andere vrouwen onder druk worden
gezet om te di�ten, om er aantrekkelijker uit te zien of om deel te
nemen aan partnerruil Vrouwen staan inderdaad bloot aan bepaalde vormen
van druk, maar waarom gaat het enkel over moslimvrouwen die een
hoofddoek dragen?
Ten tweede heb je bij die redenering een verschuiving van het probleem.
Het zijn zogezegd de moslimmannen die vrouwen tot een hoofddoek
verplichten, het zijn zogezegd de niet-moslimmannen die die vrouwen dan
gaan bevrijden. In beide gevallen reduceren mannen vrouwen tot inzet van
een vertoog. Vrouwen zijn alleen maar objecten over wiens hoofd heen
mannen praten.
En dan is er ook nog die arrogantie. Het debat wordt bijna volledig
gedomineerd door mannen, politici zoals Patrick Dewael en Bart Somers,
een moraalfilosoof zoals Etienne Vermeersch ... De standpunten van het
Steunpunt Allochtone Vrouwen en Meisjes en het Vrouwenoverlegcomit�
worden niet gehoord. Niet alleen allochtone vrouwen worden in dit debat
genegeerd, het speelt zich ook af boven de hoofden van �lle vrouwen.
- Schieten vrouwelijke politici hier te kort?
Ja. Ik begrijp niet dat ze niet reageren, vanuit de idee: vandaag zeggen
ze dat we onze haren niet mogen bedekken, wat is de volgende stap?
- Nemen de tegenstanders van de hoofddoek het dan niet op voor
vrouwen in een zwakke positie, die niet voor zichzelf kunnen opkomen?
Dat is vreemd, vooral komend van iemand die zich liberaal noemt. Ik heb
ook uitgesproken standpunten over godsdienst, over abortus, euthanasie
enzovoort, maar ik dring die niet op. Als liberal in de Amerikaanse
betekenis van het woord probeer je de voorwaarden te cre�ren waarin
mensen in de mate van het mogelijke een vrije keuze kunnen maken. Of dat
nu gaat over prostitutie of over een hoofddoek. Neem prostitutie: als
liberal probeer je uitwassen zoals uitbuiting te bestrijden, maar niet
het recht van vrouwen om zich te prostitueren.
Ik ben ervan overtuigd dat prostitutie vrouwen reduceert tot objecten,
maar daarom ga ik individuele vrouwen nog niet het recht ontzeggen om
zich te prostitueren. Als dat hun eigen keuze is, wie ben ik om te
zeggen: nee, je bent een slachtoffer van de mannelijke wellust.
Hetzelfde geldt voor de hoofddoek. Het zou best kunnen dat die deel
uitmaakt van een moraal die vrouwen onderdrukt, maar daar gaat het niet
om. Het gaat erom dat ik de keuze om hem te dragen niet betwist. Het is
een beetje zoals de echtgenoot van de Amerikaanse comapati�nte die zich
afvroeg: 'Met welk recht grijpt de regering in in een priv� zaak?'
- Staat de hoofddoek ook niet symbool voor de ongelijke
behandeling van moslimvrouwen, voor gedwongen huwelijken, dochters die
niet mogen deelnemen aan zwemlessen ...
De zogenaamde rationele westerlingen vertonen hier een typisch voorbeeld
van wat antropologen 'magisch denken' noemen: denken dat vanaf het
moment dat mensen een hoofddoek opzetten, er zich allemaal rare
processen voordoen in hun hoofd. Op het moment dat ze die afzetten, zou
dat dan plots gedaan zijn.
Wie een hoofddoek draagt, doet dat omdat ze een bepaalde interpretatie
heeft van de islam. Meer zit er niet achter. Als ik een kruis draag,
denk je dan onmiddellijk dat ik zus of zo denk over anticonceptie, over
aids, over echtscheiding, over abortus Niet alle katholieken zijn het
eens met alles wat de paus zegt, maar toch verenigen ze zich rond
bepaalde symbolen. Iedereen geeft daar een individuele invulling aan.
Behalve moslims, blijkbaar. Dan begint het met de hoofddoek en eindigt
het met de sharia zoals in Saoedi-Arabi�.
Dat is inherent aan het nieuwe racisme. Dat gaat niet uit van een
biologisch determinisme, maar van een cultureel. Vroeger dacht men dat
je minder verstandig was als je zwart was. Nu denkt men dat je minder
individueel bent als je moslim bent. Als moslim maak je geen eigen
keuzes, ben je enkel een soort kloon van de koran. Als je een hoofddoek
draagt, dan ben je meteen ook homofoob, dan vind je dat overspelige
vrouwen gestenigd moeten worden. Hebben de mensen die dat beweren
eigenlijk al ooit een moslim ontmoet?
- Wat vindt u van de idee van een gemeenschappelijke sokkel van
waarden en normen, zoals de gelijkheid van man en vrouw, de scheiding
van kerk en staat?
Individuele moslims voelen zich daardoor - terecht - beledigd, omdat men
ervan uitgaat dat zij die normen en waarden niet delen. Als dat echt de
inzet van de discussie is, dan moeten we eerst nagaan: wat zijn nu de
grote verschillen tussen ons en die mensen die we zogezegd willen
integreren? Denken zij inderdaad dat mannen en vrouwen ongelijk zijn? En
wat dan nog. Mannen zijn toch ook van Mars en vrouwen van Venus? En de
rector van Harvard zegt dat vrouwen minder goede wetenschappers zijn. De
implicatie is telkens dat als ze dat moslimgeloof afzweren dat alles dan
in orde komt, terwijl er ook bij autochtonen nog zoveel ongelijkheid is
tussen mannen en vrouwen.
We hebben de Grondwet. Wat wil men nog meer? De mensen een soort examen
laten afleggen zoals de evolu�s in Belgisch Congo, om na te gaan of je
de Grondwet niet alleen kent maar ook leeft volgens de Grondwet? Ik
vrees dat we met inburgeringcursussen hetzelfde doen als wat we vroeger
in een andere context ook al deden. Alleen sprak men toen van
immatriculatie, nu van inburgering.
De idee blijft: wij zijn burgers van dit land en zij niet - tenzij ze
het bewezen hebben. Dat is een fundamenteel verkeerd uitgangspunt.
Mensen zijn burgers van dit land, tenzij er een probleem is. En dan moet
je op zoek gaan waar dat zit. Is het een individueel probleem? Een
sociaal, cultureel, politiek? Je maakt me niet wijs dat er geen andere
categorie�n zijn in de samenleving waar zich problemen situeren.
Iedereen weet dat de grote probleemcategorie voor wat betreft
criminaliteit jonge mannen tussen 18 en 25 jaar is. Is dat een cultureel
probleem of een biologisch?
En wat de hoofddoek betreft: misschien worden sommige meisjes onder druk
gezet - dat los je trouwens niet op door de slachtoffers van pesterijen
uit te sluiten - maar adolescenten zijn nu eenmaal fanatiek bezig met
kledij. Of dat nu een hoofddoek is of Millet-jas. Ze experimenteren
graag, met kleren, met criminaliteit, met drugs, met politiek. Frank
Vandenbroucke is nog lid geweest van de PvdA. Op die leeftijd vind je je
makkelijk terug in extremistische standpunten. Geef de meisjes die op
hun vijftiende een hoofddoek dragen en zeggen dat ze geen seks zullen
hebben voor het huwelijk tien jaar en spreek dan nog eens met hen
Adolescenten zijn zo. Maar we zijn zo gefixeerd op de islam dat we dat
soort dingen over het hoofd zien.
De auteur is wetenschappelijk medewerkster aan de vakgroep Sociale en
Culturele Antropologie van de KULeuven.
Bron:
Bambi Ceuppens
(Interview van Anja Otten, verschenen in De Standaard, 5 april 2005, p.
11) Bron:www.al-yaqeen.com
|