Salam Aleikum mijn broeders en zusters,

Ik moet binnenkort een werkstuk maken over Moslims/ Marokkaanse jongeren hier in Nederland, hoe zij hier leven, doen en denken.

ook moet ik een discussie aangaan en dat moet allemaal gerappoteerd worden in het verslag.

Graag wil ik jullie vragen mij hierbij te helpen!?

Ook als jullie site weten waar het er uitgebreid over gaat, zouden jullie mij hierbij a.u.b willen helpen, het werkstuk gaat om een stukje feiten en vooral om de meningen van mensen, wat zij er dus allemaal van vinden.

Alvast shoukran bezef bezef!!!

Aleikum Salam, jullie zuster Noor al-Islaam

ISLAMITISCHE UITDAGING


Gerry van der List

Het aantal moslims in Nederland blijft groeien. Dat is reden tot zorg, aangezien hun godsdienstige overtuigingen vaak haaks staan op westerse verworvenheden en idealen. Toch zal onze open samenleving bij een verstandige aanpak ook nu haar bijzondere vermogen kunnen tonen om een tegenbeweging in te kapselen.

Er zijn van die krantenberichten waarvan je erg somber wordt. Zo viel dit voorjaar op de voorpagina van het Algemeen Dagblad te lezen hoe een arts in Breda klappen kreeg omdat hij een Marokkaanse vrouw een hand wilde geven. Haar echtgenoot, die de dokter een gezwollen en bloedende lip bezorgde, legde later aan de politie uit dat er een goede reden bestond voor de mishandeling. Hij had zich namelijk laten leiden door het islamitische geloof, dat elk lichamelijk contact tussen zijn vrouw en een andere man zou verbieden.

Zo'n verklaring maakt op een deprimerende manier duidelijk dat Nederland nog geruime tijd veel te stellen zal hebben met de almaar groeiende islamitische bevolkingsgroep. Het is waar: integratie is grotendeels een sociaal-economische kwestie. Als allochtonen zich door werk kunnen ontplooien, zullen zij zich eerder thuisvoelen in de Nederlandse samenleving en zich eerder aanpassen. Maar de cultuur, zo leert een voorval als dat in Breda, speelt eveneens een rol. Religieuze overtuigingen en gewoonten kunnen ontplooiing op de arbeidsmarkt in de weg staan, en maatschappelijk succes sluit een radicale, fundamentalistische opstelling niet uit. Dyab Abou Jahjah lijkt als welsprekende politieke leider een toonbeeld van de geintegreerde moslim, maar de vlotte Vlaming verkondigt als voorman van de Arabisch-Europees Liga denkbeelden die wanneer ze wijd verbreid zouden worden, een gevaar betekenen voor een vrije, open, verdraagzame samenleving en voor de mensenrechten die wij in Nederland koesteren.

Het zou onjuist zijn de multiculturele spanningen geheel en al terug te voeren op de islam. Wat bijvoorbeeld meespeelt, is dat een groot deel van de immigranten uit onderontwikkelde plattelandsgebieden komt. Deze rurale achtergrond doet ze moeilijk aarden tussen westerse stedelingen. Verder laten de Marokkaanse boefjes die nette burgers terroriseren, zich niet of nauwelijks inspireren door een religie. Zij noemen zich wel moslim, want dat klinkt in elk geval beter dan 'allochtoon'. Maar het zijn zeker geen trouwe moskeebezoekers. In de moskee zouden ze te horen krijgen dat ze niet mogen stelen. Tegelijkertijd zouden ze er zaken leren die hun gevoel van verbondenheid met de westerse samenleving allerminst vergroten. Er is reden genoeg om de leerstellingen van de islam met enige zorg te bekijken.

Een realistische kijk op de islam wordt, curieus genoeg, bemoeilijkt door de deskundigen, die zich sterk vereenzelvigen met het studieobject. De wetenschappers die zich in Nederland opwerpen als arabisten of islamologen, leggen te pas en te onpas uit dat de naam van de religie afstamt van het Arabische woord voor 'vrede' en dat 'jihad' niet 'heilige oorlog' betekent, maar 'je best doen voor een ander'. Als een buitenstaander toch voorzichtig durft te wijzen op nare kantjes van de islam, merken zij vermanend op dat je niet mag generaliseren, omdat het gaat om een geloof met allerlei stromingen en vele gezichten.


Achterlijk

De journalistiek heeft zich niet kunnen onttrekken aan de invloed van de islamologen. De Volkskrant publiceerde onlangs een enquete waaruit naar voren kwam dat Nederlanders die zeggen betrekkelijk weinig te weten van de islam, een relatief grote angst voor moslims aan de dag leggen. De krant koppelde daaraan een 'onbekend-maakt-onbemind'-moraal: als je de moslims maar beter leert kennen, verdwijnen de vooroordelen snel. Nodig, zo werd betoogd, is een nieuwe inburgeringscursus: islam voor beginners.

Maar een - realistische - cursus islam voor beginners zou ook fundamentele problemen belichten. Zoals het probleem dat het hier gaat om een totalitair geloof. Het wil de religieuze beginselen laten prevaleren op alle terreinen des levens, dus ook in de politiek. Het verwerpt principieel de scheiding van kerk en staat die zo'n belangrijke verworvenheid is van het Westen. De Koran bevat geen doctrine als 'Geeft dan de keizer wat des keizers is, en Gode wat Gods is' (Mattheus, 22:21), die christenen tot een zekere politieke bescheidenheid inspireert (tegenwoordig althans, vroeger was van die bescheidenheid weinig te merken).

De militante politieke opstelling van de islam, van oudsher een geloof van het zwaard, is des te problematischer omdat zij gepaard gaat met opvattingen die wij in het Westen als achterlijk plegen te beschouwen. De geestelijk leiders propageren bijvoorbeeld een fundamentele en verregaande achterstelling van vrouwen en homoseksuelen en zetten aan tot jodenhaat. Dat Nederlanders zich bedreigd voelen door de groei van het aantal moslims, is dus helemaal niet vreemd. Wel is de vraag of de soep zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend. Het kan zijn dat de Nederlandse samenleving nieuwkomers weet te doordringen van een geest van verdraagzaamheid en een matigende invloed uitoefent. Aldus zou zich een vreedzame en tamelijk onschuldige 'polderislam' kunnen ontwikkelen. Gaat het inderdaad die kant op?


Culturele kloof

De kracht van de Nederlandse samenleving schuilt voor een belangrijk deel in haar vermogen om tegenbewegingen in te kapselen. Een goed voorbeeld was de manier waarop zij omging met het socialisme en communisme, ideologieen die een prachtig alternatief pretendeerden te bieden voor het kapitalisme. Socialistische en communistische groeperingen werden niet verboden, maar kregen alle gelegenheid om hun opruiende geluiden te laten horen. Tegelijkertijd bleek de politiek zo flexibel om - een beetje - tegemoet te komen aan de wensen van de rode beweging. Socialisme en communisme waren in alle opzichten een enorme mislukking, maar ze stimuleerden burgerlijke partijen wel tot maatregelen op sociaal gebied om zo de oppositie de wind uit de zeilen te nemen. Arbeiders beseften uiteindelijk dat hun belang meer was gediend met een versterking van hun positie binnen de bestaande samenleving, dan met een revolutionaire omverwerping van de heersende orde. Zij werden brave burgers, de socialisten werden brave sociaal-liberalen en de communisten stierven braaf uit. Iedereen tevreden.

Achteraf kun je je afvragen of het establishment soms niet iets te flexibel is geweest, niet iets (of veel) te veel concessies heeft gedaan aan de tegencultuur. Dat gold zeker voor de houding van de politieke elite eind jaren zestig, toen ze ernstig van slag raakte door de activiteiten van enige herrieschoppers wier verlangens en ambities zeker niet samenvielen met die van de meerderheid van de bevolking. Het stelde allemaal niet veel voor, het was een revolutietje met behoud van uitkering. Maar de van de wijs gebrachte bestuurders voerden onverstandige hervormingen door waarvan we tot op de dag van vandaag last hebben.

De - cruciale - vraag is of de moslims op eenzelfde manier kunnen worden ingekapseld als de tegenbewegingen uit het verleden, van katholieken tot communisten, van fascisten tot provo's. Het gaat erom dat zij voelen dat hun belangen - grotendeels - samenvallen met die van de Nederlandse samenleving. Voordat dit gebeurt, moeten er tal van obstakels worden overwonnen. Zo is de culturele kloof tussen moslims en autochtonen nu groter dan die in het verleden tussen bijvoorbeeld katholieken en de rest van de samenleving. Roomsen en protestanten bestreden elkaar met een felheid die we ons nu nauwelijks meer kunnen voorstellen. Zo was een 'gemengd' huwelijk lang taboe. Maar de kemphanen spraken wel dezelfde taal en ze kenden en accepteerden de mores van de maatschappij.

Verder zijn er de banden met het buitenland. Imams komen overgevlogen uit Marokko, Turkije, Egypte, Syrie en andere islamitische landen om Nederlandse moslims te onderrichten en Arabische geldschieters met fundamentalistische opvattingen ondersteunen hier de moskeeen. Dit is geen onbekend verschijnsel. Voorheen was er de protestantse angst voor het ultramontanisme: katholieken zouden hun instructies van over de Alpen krijgen, namelijk vanuit Rome. En Moskou hielp Paul de Groot, Marcus Bakker en hun kameraden van de CPN. Maar hoewel het internationale karakter van de islam dus geen nieuwigheid is, vormt het wel een complicerende en mogelijkerwijs radicaliserende factor.

En dan is er nog de combinatie van sociaal-economische achterstand en een militante religie. Onlangs lekte een rapport van de Franse inlichtingendienst uit dat een flinke groei van radicale islamitische stromingen in kansarme wijken registreerde. Juist in getto's, waar de bewoners zich buitengesloten en maatschappelijk ontheemd voelen, kan de islam zowel troost bieden als inspiratie verschaffen tot verzet tegen de bestaande orde. Juist daar, zo werd in het sombere Franse rapport geconstateerd, zijn de geestelijken invloedrijk die de normen en waarden van de westerse samenleving verafschuwen, wordt het homoseksuele en joodse leraren praktisch onmogelijk gemaakt te functioneren en worden modern geklede moslimmeisjes het slachtoffer van beledigingen en geweld.


Reden tot optimisme

Anders dan het communisme oefent de islam weinig aantrekkingskracht uit op buitenstaanders. Zo blijft het aantal autochtonen dat zich bekeert, erg beperkt. Ook slaan de islamitische ideeen niet echt aan. Er is haast geen Nederlander die vindt dat moslims een verfrissende visie op homoseksualiteit hebben en hun aanbeveling om homo's van een flatgebouw te gooien in praktijk wil brengen. Ook hoor je geen vaderlandse econoom het heffen van rente, in islamitische ogen een immorele praktijk, veroordelen. In die zin is er dus geen sprake van de islamisering van de samenleving waarover de verontruste Pim Fortuyn sprak.

Die islamisering doet zich wel voor in zoverre het aantal moslims toeneemt door de aanhoudende immigratie en door hun relatief hoge geboortecijfers. Naar schatting moet inmiddels een kleine 6 procent van de Nederlandse bevolking tot de islam worden gerekend. Maar veel meer dan in Saudi-Arabie of Iran heeft het islamitische geloof in Nederland een dynamisch karakter door de christelijke, maar vooral wereldse invloeden waaraan het hier continu wordt blootgesteld. De variatie is inmiddels groot. Een variatie die aanknopingspunten biedt voor sterk uiteenlopende toekomstperspectieven.

Je kunt verwijzen naar de islamitische jongeren die stonden te juichen na de aanslagen op 11 september 2001 of die 'als we de macht hier hebben, krijgen we jullie wel' uitroepen om een doemscenario te schetsen. En je kunt voor een meer vreugdevolle boodschap verwijzen naar al die perfect Nederlands sprekende moslimmeisjes, die zich, afgezien van hun hoofddoek (en de problemen thuis met hun reactionaire ouders), nauwelijks onderscheiden van hun autochtone klas- en studiegenootjes.

In de toekomst zullen die varianten - van fundamentalistisch tot verlicht - blijven bestaan. Er zijn minstens twee zaken die aanleiding geven tot een zeker optimisme: de secularisering en de aantrekkelijkheid van de westerse levensstijl. De islam in Nederland heeft nu al te maken met ontkerkelijking, zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau vaststelt in zijn onlangs gepresenteerde studie Moslim in Nederland. Zo liep het moskeebezoek onder Turken tussen 1998 en 2002 terug van 44 tot 35 procent en bij Marokkanen van 38 tot 23 procent. Het zijn vooral oudere mannen die op vrijdag naar de moskee trekken. Deze trend zal zich ongetwijfeld voortzetten, waardoor de orthodoxe leer aan invloed zal inboeten. Islamitische jongeren zullen onder invloed van het Nederlandse onderwijs en hun eigenwijze leeftijdgenoten, steeds meer zelf hun weg vinden in religieuze kwesties, en als godsdienstige consument die geestelijke producten uit de islamitische supermarkt kiezen die hun het meest aanspreken. Je ziet nu dat zij zich op internet richten tot - redelijk onorthodoxe - cyber-imams en zelfs - voorzichtig - een discussie aandurven over de moeizame verhouding tussen islam en homoseksualiteit.

Het is ook ondenkbaar dat zij zich helemaal kunnen en willen afsluiten van het intellectuele klimaat van debat, kritische zin, keuzevrijheid en individuele verantwoordelijkheid dat heerst in Nederland. De geleidelijke ontwikkeling van een polderislam, met minder extreme standpunten en minder gezagsgetrouwheid, ligt in de lijn der redelijke verwachtingen. Een belangrijke conclusie van een onderzoek onder Rotterdamse moslimjongeren, Islam in de multiculturele samenleving (Universiteit van Utrecht, 2000), was dan ook dat het stereotype beeld van de autoritaire 'islam van de vaders' slechts bleek te kloppen voor een minderheid en dat de meerderheid koos voor meer tolerante opvattingen. De studie toonde in de woorden van de onderzoekers aan dat 'een bredere sociale horizon en een grotere culturele openheid de beste voorspellers zijn van een meer individuele en liberale invulling van de islam door moslimjongeren'.

Een andere troef van Nederland vormen de verlokkingen van een vrije, welvarende samenleving. Imams spreken in afkeurende zin over decadentie, maar die decadentie heeft wel wat. Gezien de menselijke behoefte aan een aangenaam leven is het allesbehalve onwaarschijnlijk dat veel moslims de levensstijl van de westerling steeds aantrekkelijker vinden en willen navolgen. Vooral de islamitische vrouwen hebben veel te winnen. Hun onvrede kan niet anders dan toenemen als zij hun eigen inferieure positie vergelijken met de mogelijkheden en status van de vrijgevochten Nederlandse vrouw. De emancipatie van moslima's is onontkoombaar, ook al zal ze lang duren en gepaard gaan met een hoop conflicten en gevoelens van frustratie.


Wat te doen?

Hoe moslims zich in de nabije toekomst gaan gedragen, blijft speculeren. Maar Nederlandse bestuurders en burgers kunnen zeker wel een bijdrage leveren aan een gunstige ontwikkeling. De islamitische uitdaging vereist een verstandige aanpak die een combinatie dient te vormen van standvastigheid en verdraagzaamheid. Daar hoort allereerst een hoognodige beperking van de immigratie plus een stimulering van de werkgelegenheid bij. Zonder die maatregelen komt in Nederland het schrikbeeld van de Franse inlichtingendienst dichterbij: getto's met onderontwikkelde uitkeringstrekkers die een radicale islam als een soort rancuneleer omhelzen.

Belangrijk is verder de ontmoediging van de vorming van een islamitische zuil. Vooral christen-democratische denkers hebben betoogd dat moslims zich het best zouden kunnen ontplooien in de geborgenheid van hun eigen organisaties, zoals de Nederlandse katholieken dat in het verleden hebben gedaan. Maar verzuiling bevordert segregatie, culturele apartheid. Bovendien vergroot ze de sociale controle en religieuze dwang van de nogal nostalgisch ingestelde geestelijk leiders die een sterke band hebben met het land van herkomst. Daarom is het jammer dat de Amsterdamse burgemeester Job Cohen welzijnsactiviteiten meent te moeten stimuleren en steunen via de moskee. Dit is ook principieel verwerpelijk. Bestuurders behoren een burger als burger te benaderen, niet als moslim of als jood of als humanist.

Vanzelfsprekend dienen moslims wel, binnen de grenzen van de wet, alle vrijheid te krijgen om hun eigen verenigingen en instituties op te richten. Ze mogen niet worden voorgetrokken, maar ze mogen ook niet worden achtergesteld. Ze moeten het gevoel hebben dat ze moslim kunnen zijn en tegelijkertijd Nederlander. Daarom is het wat ongelukkig dat de Tweede Kamer de import van imams wil verbieden. De overheid bemoeit zich toch ook niet met de aanstelling van bisschoppen door het Vaticaan? De verwarrende aanwezigheid van een groot aantal moslims in Nederland brengt bestuurders in de verleiding het principe van de scheiding van kerk en staat terzijde te schuiven en zich bijvoorbeeld te gaan bemoeien met de opleiding van islamitische geestelijk leiders. Maar aan die verleiding moet weerstand worden geboden. Een moderne overheid in een pluriforme samenleving is een levensbeschouwelijk neutrale overheid.


Open discussie

Dat die imams denkbeelden uitdragen die veel Nederlanders tegen de borst stuiten, is vervelend, maar dat vormt geen reden ze de mond te snoeren. Liever een open discussie waarbij iedereen weet waar hij aan toe is, dan het ondergronds jagen van dissidenten. Maar tegelijkertijd moet hard worden opgetreden tegen overtredingen van rechtsregels. Een imam dient de gelegenheid te krijgen om uit te leggen hoe verwerpelijk geslachtelijk verkeer tussen seksegenoten in zijn ogen is, maar elke vorm van fysieke intimidatie en geweldpleging is uit den boze.

Oudere Nederlanders die kennisnemen van de islamitische seksuele moraal, zullen overigens een gevoel van herkenning hebben. Zij herinneren zich nog de seksuele moraal van onze jaren vijftig toen pastoors en dominees het volk de les lazen. Maar de kerk verloor het van de moderne tijd en er ontwikkelde zich in rap tempo een christendom a la carte, met volop individuele keuzevrijheid en weinig leerstelligheid. Hopelijk - en zelfs vermoedelijk - zal dit eveneens de (hoofd)weg van de islam in het Westen worden. Een weg waarop spookrijders nog wel voor een hoop ongemakken en ongevallen kunnen zorgen.

Duidelijke regels stellen, toezicht houden op de naleving ervan, niet (positief of negatief) discrimineren, de vrijheid van vereniging en meningsuiting respecteren, de scheiding van kerk en staat handhaven, de immigratie beperken, de sociaal-economische integratie bevorderen en vertrouwen op de verlichtende invloed van een seculiere consumptiemaatschappij: dat is de beste methode om het hoofd te bieden aan de problemen die het gevolg zijn van het decennialang gedachteloos toelaten van mensen met een volstrekt andere cultuur. Een garantie voor succes biedt die aanpak niet. Maar hij verkleint op den duur waarschijnlijk wel de kans dat een arts een klap voor zijn kop krijgt als hij een islamitische vrouw beleefdheidshalve een hand wil geven.

Elsevier 07/08/04

Asalaamoe alaikum zuster.

je zou met mij een discussie aan mogen gaan(vind ik wel leuk)

ben ook marokaanse moslima in nederland duss...als je wilt kun je me toevoegen inshallah.....([email protected]) mijn emailadres is geen geheim hoor...wil iemand me toevoegen je bent welkom!!!!

walaikum asalaam je zus in de islaam najiha

Moslim in Nederland


Paul Schnabel

Het zijn er inmiddels al meer dan 900.000 en dat maakt het geloof van de moslims tot de derde godsdienst in Nederland. Een op de twintig inwoners beschouwt zichzelf als gelovig moslim, voor katholieken en protestanten komt dat uit op ongeveer een op de tien. In naam is nog wel bijna een op de drie katholiek en ruim een op de vijf protestant, maar slechts een klein deel identificeert zich ook sterk met de eigen levensbeschouwing en richt er zijn leven naar in. Dat is bij de moslims duidelijk anders, ook al gaat bij hen een groot deel niet of weinig naar de ongeveer vijfhonderd moskeeen die Nederland telt en richt ook lang niet iedereen vijf keer per dag het hoofd naar Mekka voor het gebed.

Wel nemen bijna alle moslims deel aan de ramadan, is de meerderheid gekant tegen een niet-moslim als partner voor de eigen dochter en vindt een groot deel - vooral van de Marokkaanse mannen - dat vrouwen buitenshuis een hoofddoek horen te dragen. Kinderen ziet men graag naar de koranschool gaan en een kwart tot een derde zou hen ook graag het gewone onderwijs op een islamitische school willen laten volgen. In werkelijkheid gaat overigens maar vijf procent van hun kinderen naar een islamitische school.

Zomaar een paar feiten uit het onderzoek naar de religieuze betrokkenheid van moslims in Nederland, dat ik donderdag namens het Sociaal en Cultureel Planbureau aan minister Verdonk heb aangeboden. De minister heeft het rapport 'Moslim in Nederland' inmiddels alweer doorgestuurd naar de Tweede Kamer, die twee jaar geleden per motie had gevraagd om dit onderzoek. Toen, maar deze week ineens weer heel actueel, ging het om bezorgdheid over de aantrekkingskracht van het islamfundamentalisme op vooral jongeren. In een enqueteonderzoek kun je natuurlijk nooit vaststellen wie dat dan precies zijn. Dat lukt veiligheidsdiensten al nauwelijks. Wel kan onderzoek laten zien of er sympathie is voor fundamentalistische opvattingen en of men ook geneigd zou zijn gewelddadige acties te ondersteunen. Dat blijkt nauwelijks het geval te zijn, wat uiteraard niet uitsluit dat er kleine groepjes kunnen zijn die met weinig steun van buiten toch grote schade kunnen aanrichten. De Rote Armee Fraktion heeft Duitsland meer dan tien jaar steeds weer opnieuw de stuipen op het lijf weten te jagen en in Nederland was een dierenactivist genoeg om dat resultaat te bereiken.

Wat in de onderzoeken die we hebben gedaan, achteraf het meest opvalt - minister Verdonk wees daar in haar toespraak ook nadrukkelijk op - is hoe weinig we eigenlijk weten van wat het is om moslim te zijn in Nederland. Het is echt een ander soort religieuze beleving dan wij gewend zijn. Er is geen centraal leergezag zoals in het katholicisme, maar de invloed van de gelovigen is toch ook weer veel minder dan in het protestantisme. Er zijn verschillende stromingen en, minstens zo belangrijk, nationale verschillen, die nog geaccentueerd worden door de invloed die de Marokkaanse en Turkse overheid hebben op islamitische organisaties en de imams in Nederland. Ook voor veel moslims die niet of nauwelijks hun geloof in religieuze praktijken tot uitdrukking brengen, speelt het dagelijks leven zich binnen het kader van de islam af. De verhouding tussen man en vrouw, de relaties tussen ouders en kinderen, de positie van de vrouw buitenshuis, het hoofddoekje, het maakt allemaal deel uit van wat als islam gezien wordt.

De islam is misschien wel de godsdienst met de sterkste vorm van sociale controle. Er zijn veel gedrags- en verbodsregels, vooral voor vrouwen. In Nederland kennen we een zo sterke religieus bepaalde sociale controle alleen nog in de milieus van de 'zwartekousenkerken' en van de orthodoxe joden. De geschiedenis laat zien dat door eigen toedoen of door de reacties van de omgeving het als minderheid zo duidelijk 'anders' zijn vaak leidt tot sociale spanningen en zelfs tot geweld. In de westerse samenleving is buiten de enclaves van de orthodoxie de godsdienstbeleving inmiddels zo geindividualiseerd en geinternaliseerd dat alleen het meest persoonlijke geloven nog als 'echt' gezien kan worden. De Nederlandse katholieken hebben het daarom ook zo moeilijk met 'Rome', waar voor iedereen verbindend wordt vastgelegd wat de inhoud van het geloof is en hoe daar vorm aan gegeven dient te worden. De protestantse kerken hebben het wat dat betreft gemakkelijker en blijken met meer ruimte voor persoonlijke religieuze beleving ook jongeren nog aan te kunnen trekken.

Het hoeft niet altijd zo persoonlijk en zo 'van binnen' te zijn. Bij de Hindoes bijvoorbeeld gaat het vooral om de juiste uitvoering van religieuze praktijken. Meer de orthopraxie dan de orthodoxie dus. Mede daarom blijven de bijna honderdduizend Hindoes in Nederland maatschappelijk zo onzichtbaar en worden ze ook als weinig bedreigend gezien. Wat de gelovige bij het brengen van een offer denkt of voelt is voor een belangrijk deel zijn eigen zaak. De handeling zelf is belangrijker dan de intentie of de overtuiging, een aspect dat in het katholieke geloof nog terug te vinden is in de werking van de sacramenten en vroeger ook in het bidden van een rozenhoedje. Belangrijk was dat je het deed en dat het aantal weesgegroetjes klopte, dan dat je er ook met je gedachten bij was.

'Moslim in Nederland' laat duidelijk het verschil in geloofsbeleving tussen de eerste en de tweede generatie zien. De oudere mannen, vooral Marokkanen, nu vaak zonder werk en met nog altijd een beperkte kennis van het Nederlands, zijn de trouwe moskeebezoekers en ook het meest conservatief. De jongeren leggen het accent al meer op de persoonlijke beleving van het geloof en vinden het geloof ook veel minder een publieke, laat staan een politieke zaak. Er is onmiskenbaar onder de jongere moslims een proces van secularisatie aan de gang, maar het is te vroeg om al te kunnen zeggen dat het met vijftig jaar vertraging hetzelfde proces is dat zich onder de katholieken en protestanten heeft voltrokken.

Het Financieele Dagblad 24/07/04